Rehabilitacja w SLA – spastyczność, kurcze mięśni.

Konsekwencją osłabienia i zaniku mięśni w SLA jest wzrost ich napięcia – spastyczność. Odczuwana jako sztywność mięśni może doprowadzić do narastającej sztywności w stawach. W niedowładnych kończynach często pojawia się odczucie męczliwości mięśni, bolesne skurcze, wrażenie naciągania mięśni. Znaczenie rehabilitacji w tym schorzeniu jest kluczowe. Ważne jest jak najdłuższe utrzymywanie samodzielności chorego w wykonywaniu codziennych czynności, zwiększanie zakresu ruchów chorego.

Rehabilitacja ruchowa powinna być prowadzona od momentu rozpoznania choroby, codziennie. Obok osłabienia funkcji ruchowych u chorych z SLA występuje również uczucie przewlekłego zmęczenia, dlatego ćwiczenia nie powinny nadmiernie obciążać mięśni. U chorych z SLA stosujemy rehabilitację:

• bierną – ćwiczenia bierne w łóżku pacjenta połączone z masażem leczniczym.
• czynną – zajęcia w basenie, wzmacniające wybrane grupy mięśni, chodzenie przy balkoniku, stabilizatorach usprawniające poruszanie się, ćwiczenia na sali gimnastycznej.

Część ćwiczeń chory wykonuje pod opieką rehabilitanta, prostsze ćwiczenia chory może samodzielnie wykonywać w domu, po uprzednim instruktarzu przez fizykoterapeutę. Natężenie ćwiczeń powinno być dostosowane do aktualnego stanu, kondycji chorego.

Przykłady domowych usprawnień, które pomogą choremu dłużej utrzymać samodzielność.

• zamocowanie poręczy przy wannie i toalecie
• podwyższenie toalety
• adaptacja łazienki ( kabina z natryskiem, czy wanna z podnośnikiem)
• zrezygnowanie z guzików na rzecz zamków błyskawicznych czy rzep w ubraniach
• rezygnacja ze sznurowadeł, zaopatrzenie w buty z rzepami
• krótka fryzura mniej stresów przy myciu i czesaniu
• ubranie lekkie, po co obciążać zanikające mięśnie dodatkowym ciężarem
• ubrania numer większe – łatwiej ubierać (do rękawa wkładamy zawsze najpierw słabszą rękę do nogawki słabszą nogę)
• szlufki przy spodniach pomogą choremu lub osobom mu pomagającym w podnoszeniu lub ściąganiu odzieży
• ważna jest także długość bluzy, swetra, najwygodniejsza to ta sięgająca pachwin – nie będzie podwijać się przy siadaniu na wózek, łatwiej będzie w ubikacji
• buty nawet ortopedyczne mogą być także zapinane na rzepy, polecam jednak buty na lekkim klinie, przy opadających stopach lekki klin stabilizuje nam bardziej stopę, palce u nóg nie mają tendencji do podwijania się, łydka, kolano jest stabilniejsze
• zimą marzną ręce, problem z założeniem rękawic – można je zastąpić zapomnianą mufką
• do ogrzania marznących łydek – getry 
• mydło w dozowniku, mydło w siatce na sznureczku
• elektryczna szczoteczka do zębów
• wszystkie wieszaki, kosmetyki powinny być w zasięgu naszej ręki
• kubek do picia najlepiej plastikowy, lekki,  powinien mieć wygodny dla nas uchwyt. Dobrym rozwiązaniem jest kubek „wańka – wstańka ” rzadko coś się wyleje i dziubek do picia
• sztućce, dziecięcy zestaw metalowy, lżejszy, wygodniejszy
• krzesło i miejsce do spania powinno mieć wysokość sięgającą powyżej kolan. Przy wstawaniu powinniśmy pamiętać o lekkim przechyleniu głowy, tułowia do przodu, jest wtedy łatwiej wstać.
• sprzęt kuchenny, żywność powinniśmy poukładać tak aby w każdej chwili mieć wygodny dostęp,
• wieszaki, półki itp. spróbujmy powiesić tak aby to nam było wygodnie

 

Podstawowe zasady stosowania ćwiczeń ruchowych.

• ćwiczenia nie mogą być bolesne ani męczące, jeżeli są należy zmniejszyć intensywność ćwiczeń lub wydłużyć czas odpoczynku pomiędzy ćwiczeniami.
• ćwiczenia powinny być wykonywane w ciągu dnia przez 20-30 minut. Jeżeli są zbyt męczące najlepiej podzielić je na 15 minut ćwiczeń rano i 15 minut wieczorem.
• ważne jest wykonywanie odpowiednich zestawień ćwiczeń aby umożliwić pracę różnych grup mięśni.

Jeśli jest taka możliwość i stan chorego na to pozwala wskazane są ćwiczenia na basenie, ponieważ w wodzie dzięki jej wyporowi chory czuje się „lżejszy” i zwiększa się zakres jego ruchów. Dodatkowo w wodzie przyjmujemy właściwą postawę, co odciąża obciążony chorobą kręgosłup.  Pływanie albo poruszanie się w wodzie ma bardzo korzystny wpływ. Trzeba uważać żeby się nie przemęczyć. Najlepiej aby temperatura wody w basenie była wysoka, bo im wyższa tym nasze mięśnie lepiej się rozluźniają.

Ciepło bardzo dobrze działa na dotknięte SLA mięśnie zwiększając ich ukrwienie, czyli odżywiając je oraz rozluźniając. Można korzystać z ciepłych kąpieli. Jeśli nie ma przeciwwskazań, stan chorego jest dobry i nie odczuwa on zmęczenia korzystne jest krótkie korzystanie z sauny. Możemy skorzystać ze źródeł ciepła działających miejscowo. Okłady z rozgrzewających maści, termofory albo specjalne żele cieplne nakładane na miejsca gdzie sztywność mięśni jest największa. Ogrzewanie części ciała światłem z lampy solux. Należy jedynie uważać aby się nie poparzyć.

Zabiegi rozluźniające mięśnie stosuje się je jako etap przygotowawczy do prowadzenia ćwiczeń ruchowych.

Kurcze mięśni

Kurcze mięśni są dość powszechnym, wczesnym objawem u chorych z SLA. Szczególnie często pojawiają się w nocy. Najczęściej dotyczą mięśni kończyn dolnych, mogą także występować w mięśniach kończyn górnych czy w klatce piersiowej, mięśniach brzucha.  Kurcze często są poprzedzone dokuczliwymi fascykulacjami (,,falowanie mięśni”, ,,chodzenie robaków pod skórą”), które pojawiają się nagle i wywołują w części mięśnia bolesny, wyczuwalny ręką skurcz. Bardzo ważna jest fizykoterapia – rozciąganie mięśni, ciepłe okłady na bolesne miejsca, szczególnie wieczorem.

Spastyczność

Wzmożone napięcie mięśniowe ogranicza możliwości ruchowe pacjenta, możliwości samoobsługi oraz utrudnia jego pielęgnacje. Chorzy ze spastycznością  wymagają fizykoterapii (bierne rozciąganie mięśni, działanie ciepłem), w cięższych przypadkach może być konieczne podawanie leków obniżających napięcie mięśni. Warto pamiętać, że zmniejszenie spastyczności prowadzi do większego osłabienia siły mięśniowej, o czym należy poinformować chorego.
Ból występuje zwłaszcza u chorych u których osłabienie siły mięśni i spastyczność prowadzą do znacznego unieruchomienia stawów. Drugim czynnikiem wywołującym ból u chorego, jest niemożność zmiany pozycji ciała związana z osłabieniem lub spastycznością mięśni, co prowadzi do nadmiernego ucisku skóry, kości. Ból może mieć charakter epizodyczny lub być dominującą dolegliwością chorego. W zmniejszeniu bólu wynikającego z przykurczy mięśniowych, czy unieruchomienia pomóc może farmakoterapia a także zabiegi fizykoterapeutyczne. Chodzi tu głównie o zabiegi cieplne.